‘ใกล้ตัว’ กับ PROX และ PROP

รากศัพท์ภาษาอังกฤษที่แปลว่า ‘ใกล้’ มีอยู่กลุ่มหนึ่งที่น่าสนใจ คือ PROX และ PROP ทั้งสองคำนี้มีที่มาจากภาษาละติน prope (ใกล้) และ proximus (ใกล้ที่สุด) คำศัพท์ที่เกิดจากรากนี้จึงมักจะวนเวียนอยู่กับเรื่องระยะทาง ความสัมพันธ์ หรือเวลาที่อยู่ใกล้ๆ กัน

พอพูดถึงความใกล้ในเชิงกายภาพ คำแรกที่นึกถึงก็คือ proximity ซึ่งหมายถึงความใกล้ชิดของสิ่งต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นคนหรือสิ่งของ เป็นคำนามที่ใช้บ่อยมากในการอธิบายตำแหน่งที่ตั้ง

1. proximity (n.) พร็อก-ซิ้-มิ-ถิ
   • ความหมาย: ความใกล้, ความใกล้ชิด
   • ตัวอย่าง: The proximity of the hotel to the train station is a big advantage. (ความใกล้ของโรงแรมกับสถานีรถไฟถือเป็นข้อได้เปรียบอย่างมาก)
   • ใช้บ่อยกับ: in close proximity to (ในระยะใกล้กับ)
   • คำพ้อง: nearness, closeness
   ความใกล้ชิดนี้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่สถานที่ แต่ยังรวมถึงพื้นที่ส่วนตัวระหว่างบุคคลด้วย ซึ่งมีศาสตร์ที่ศึกษาเรื่องนี้โดยเฉพาะเลย

ศาสตร์ที่ว่านี้เรียกว่า proxemics เป็นการศึกษาว่าคนเราใช้พื้นที่รอบตัวอย่างไรในวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน บางวัฒนธรรมอาจจะยืนคุยกันใกล้กว่าอีกวัฒนธรรมหนึ่ง เรื่องพวกนี้อยู่ในขอบเขตของ proxemics ทั้งสิ้น

2. proxemics (n.) พร็อก-ซี้-หมิกส์
   • ความหมาย: การศึกษาเรื่องระยะห่างระหว่างบุคคลและปัจจัยทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวข้อง
   • ตัวอย่าง: A diplomat needs to understand cultural proxemics to avoid offending anyone. (นักการทูตจำเป็นต้องเข้าใจเรื่องระยะห่างระหว่างบุคคลในเชิงวัฒนธรรมเพื่อหลีกเลี่ยงการสร้างความขุ่นเคือง)
   • ใช้บ่อยกับ: cultural proxemics
   • คำพ้อง: study of personal space
   จากเรื่องพื้นที่ของผู้คน เราลองย้ายมาดูศัพท์ที่ใช้ระบุตำแหน่ง ‘ใกล้’ ในร่างกายกันบ้างก็ได้

ในทางกายวิภาค มีคำว่า proximal ที่ใช้อธิบายตำแหน่งของอวัยวะหรือส่วนของร่างกายที่อยู่ ‘ใกล้’ กับแกนกลางลำตัวมากที่สุด ตรงข้ามกับคำว่า distal ที่แปลว่าไกลออกไป เช่น ข้อศอกจะอยู่ proximal มากกว่าข้อมือ เพราะอยู่ใกล้ลำตัวมากกว่า

3. proximal (adj.) พร็อก-สิ-เหมิ่ล
   • ความหมาย: ซึ่งอยู่ใกล้แกนกลางลำตัวหรือจุดเกาะเกาะ
   • ตัวอย่าง: In anatomy, the shoulder is proximal to the elbow. (ในทางกายวิภาคศาสตร์ หัวไหล่จะอยู่ใกล้ลำตัวมากกว่าข้อศอก)
   • ใช้บ่อยกับ: proximal end (ปลายด้านที่ใกล้กว่า)
   • คำพ้อง: near, close
   การระบุตำแหน่งที่ไม่ต้องแม่นยำเป๊ะๆ แต่ขอแค่ ‘ใกล้เคียง’ ก็มีคำของมันเหมือนกัน

คำว่า approximate คือการ ‘เข้าใกล้’ ความจริงหรือค่าที่ถูกต้อง แต่ไม่จำเป็นต้องตรงเป๊ะ ส่วนคำกริยาและคำนามที่แปลว่าการเข้าใกล้ ก็คือ approach ซึ่งมาจากรากเดียวกัน คือการเคลื่อนที่ ad- (ไปยัง) + proach (ใกล้) นั่นเอง

4. approximate (adj.) อะ-พร็อก-สิ-เหม็ด
   • ความหมาย: โดยประมาณ, ใกล้เคียง
   • ตัวอย่าง: The approximate time of arrival is 3 PM. (เวลาที่จะมาถึงโดยประมาณคือบ่ายสามโมง)
   • ใช้บ่อยกับ: approximate value/cost
   • คำพ้อง: rough, estimated
5. approach (v., n.) อะ-โพร้ช
   • ความหมาย: (v.) เข้าใกล้, (n.) วิธีการ, การเข้าหา
   • ตัวอย่าง: We need a new approach to solve this issue. (เราต้องการวิธีการใหม่เพื่อแก้ปัญหานี้)
   • ใช้บ่อยกับ: take an approach, a new approach
   • คำพ้อง: (v.) come near; (n.) method, way
   เมื่อเรา ‘เข้าใกล้’ (approach) บางสิ่งได้ ก็ย่อมมีบางสิ่งที่ ‘เข้าไม่ถึง’ เช่นกัน

คำว่า ‘เข้าไม่ถึง’ ในที่นี้ อาจไม่ได้หมายถึงระยะทาง แต่หมายถึงการติเตียนหรือกล่าวหาไปไม่ถึงตัวก็ได้ คำนั้นคือ irreproachable ซึ่งแปลว่าดีงามจนไร้ที่ติ ชนิดที่หาข้อตำหนิไม่ได้เลย ที่เป็นเช่นนี้เพราะคำว่า reproach (ตำหนิ) ก็มีรากนี้ซ่อนอยู่ คือการ ‘นำ’ (re-) ความผิดมาไว้ ‘ใกล้ๆ’ (proach) ตัวนั่นเอง เมื่อเติม ir- (ไม่) เข้าไป จึงกลายเป็นตำหนิไม่ได้

6. irreproachable (adj.) อิ-หริ-โพ้ร-ฉะ-เบิ่ล
   • ความหมาย: ไร้ที่ติ, กล่าวหาไม่ได้
   • ตัวอย่าง: Her reputation in the community is irreproachable. (ชื่อเสียงของเธอในชุมชนนั้นไร้ที่ติ)
   • ใช้บ่อยกับ: irreproachable conduct/character
   • คำพ้อง: blameless, faultless